مشاوره کودک
انتخاب رفتن به مشاوره روانشناسی یا جلسات روان‌درمانی کودک، یک قدم بزرگ است که می‌تواند به یک قدم مفید و تاثیرگذار ختم شود. در حوزه پیچیده و حساس مشاوره کودک، تشخیص اینکه کودک شما به مشاوره با یک متخصص روانشناس نیاز دارد تا با مشکلات و درگیری‌های ذهنی، احساسی و رفتاری خود مقابله کند، دشوار است. کلینیک صدرا در کنار شما و کودکتان است تا در صورت نیاز، بهترین خدمات مشاوره کودک را برای کمک به فرزند دلبندتان ارائه دهد.
مشاوره کودک چیست؟
مشاوره کودک (Child Counseling)، یک فرآیند درمانی، حمایتی و آموزشی برای کودکان است و بر سلامت روان و مسائل ذهنی آنها تمرکز دارد. در علم روانشناسی، گروه سنی، اهمیت زیادی دارد و شاخه‌های مختلفی برای مشاوره تخصصی به گروه‌های سنی مختلف، در نظر گرفته میشود. در شاخه مشاوره کودک، به کودکان زیر ۱۱ سال مشاوره داده میشود.
این نوع مشاوره به مشاوره بزرگسالان شبیه است و فضای امنی به کودک برای گفتگو داده میشود تا ارتباط درمانی مطلوب و موثری بین او و درمانگر برقرار شود. در این شاخه و نوع مشاوره، کودک می‌تواند مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشیده و برای انتقال بین دوره‌هایی که در زندگی مثل نوجوانی و جوانی پیش رو دارد آمادگی پیدا کند.
مشاور کودک کیست؟
مشاورین کودک، متخصصان سلامت روان هستند که به چالش‌ها، تحولات و مسائل عاطفی، تحصیلی، اجتماعی و ارتباطی کودکان رسیدگی می‌کنند. مشاور کودک تسلط کامل بر مراحل رشدی فیزیکی و روانی کودک دارد و چنانچه اختلالی در این مراحل رشد مشاهده کند با تخصص خود در طی یکی فرآیند درمانی، این اختلالات را بهبود می‌بخشد. مشاور این حوزه اطلاعات، دانش و البته تجربه کافی در مورد نقطه عطف رشد و اثرات آن بر کودکان را دارا است و با بکارگیری رویکردهای مناسب به کودک برای حل مشکلات و چالش‌هایش کمک می‌کند. در مشاوره کودک، درمانگر مهارت‌ها و روش‌های لازم برای مدیریت احساسات و گذر از موقعیت‌های استرس‌زا را در اختیار کودکان قرار می‌دهد. درمانگر این حوزه باید غرق در دنیای کودکان باشد تا بتواند به شکل مطلوب سطح بالاتری از عزت نفس و اعتماد به نفس آنها را ارتقا دهد.
مشاوره کودک چرا مهم است؟
برای خانواده
مسائل سلامت روان کودکان و نوجوانان بر کل خانواده و والدین تاثیرگذار است. در دوره‌هایی ممکن است والدین احساس کنند که آمادگی لازم برای کمک به فرزندشان را ندارند و همین ناتوانی به دلایل مختلفی همچون فشار «مادر و پدر بودن» می‌تواند به جای رفع مشکلات، باعث شکاف‌های احساسی و ارتباطی خانوادگی شود. اگر تعداد بیشتری از اعضای خانواده در یک موقعیت خاص درگیر هستند، علاوه بر مشاوره کودک و نوجوان، مشاوره خانواده نیز مفید خواهد بود. قرار است در مشاوره کودک و خانواده والدین بفهمند که کودکشان در چه شرایطی قرار دارد و بهترین راه برای کمک به او چیست. در این روش مشاوره روانشناسی، کودک یاد می‌گیرد که چگونه به طور موثر نگرانی‌ها و مشکلات خود را با خانواده در میان بگذارد و به قول معروف، حرف دلش را راحت بزند. به ویژه در شرایط آشفته‌ای مثل طلاق یا مرگ یکی از عزیزان، این مشاوره برای همدلی بیشتر خانواده مفید است. همچنین یک زوج می‌‌توانند قبل از بچه‌دار شدن نیز از مشاوره کودک بهره ببرند تا آمادگی ذهنی و آموزش‌های لازم برای بهتر وفق پیدا کردن با شرایط جدید و مواجهه با کودک آینده خود را فرا بگیرند.
برای کودک
در دوران کودکی، احساسات زیاد وجود دارند و تغییرات کوچک در زندگی روزمره یا خانوادگی ممکن است بر سلامت روان کودک تاثیرات زیاد و عمیقی را بگذارد.
در مشاوره کودک، یک متخصص کاربلد به کودک کمک می‌کند تا خودش احساسات و موقعیت‌های استرس‌زا را مدیریت کرده تا در بزرگسالی بتواند برای مدیریت زندگی شخصی و روزمره خود مستقل عمل کند.
باید در نظر داشته باشید که خودانگاره (درک از خود) و اعتماد به نفس پایین فرزندتان در دوران کودکی می‌تواند بر رشد و شکوفایی او در آینده تاثیر منفی بگذارد.
به همین دلیل از طریق درمان، به کودک مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم (واکنش به مسائل و مشکلات) آموزش داده میشود و راه حلی امن برای صحبت کردن درباره تجربیات، احساسات و مشکلات در اختیارش قرار می‌گیرد.
چه زمانی مشاوره کودک لازم است؟
هر کودک احساسات و رفتار منحصر به فردی را دارد و واکنش‌های متفاوتی را نسبت به محیط اطراف خود نشان می‌دهد و به همین دلیل چرایی مشاوره از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. در این جا برخی از موقعیت‌ها، چالش‌ها و واکنش‌های شایع را معرفی می‌کنیم که ممکن است مشاوره کودک نیاز باشد:
- اختلال در یادگیری
- واکنش‌های غیرعادی
- مشکلات سلامت روان
- محیط استرس‌زا در خانواده
- اختلال در روابط خانوادگی
- سوء‌رفتار همچون پرخاشگری
- سوء استفاده جسمی، جنسی، کلامی و غیره
- مسائل مربوط به عزت نفس و اعتماد به نفس
- حوادث تروماتیک (تجربه یک رویداد تلخ و آسیب‌زا)
- مسائل مربوط به دو تربیتی یا چند تربیتی (تربیت‌‌های متفاوت پدر و مادر یا دخالت تربیتی افراد دیگر خانواده)
- و…
- قلدری
- اوتیسم
- لجبازی
- اضطراب
- افسردگی
- بیش‌فعالی
- شب ادراری
- طلاق والدین
- نارسایی توجه
- انزوای اجتماعی
مشاوره کودک چه کمکی می‌کند؟
ذهن کودک مثل اسفنج است و به راحتی هر رطوبتی را که دور و اطرافش باشد، به خود جذب می‌کند؛ چه افکار منفی و چه مثبت. تجربیات خوب در کودکی، باعث ایجاد و تقویت نگرش مثبت در زندگی آینده او میشود و بالعکس؛ تجربیات و احساسات بد در کودکی باعث میشود در ادامه زندگی خود در آینده و موقعی که به سن جوانی و بزرگسالی رسید، در نگرش‌های منفی غوطه‌ور شود.
درست همین جا است که مشاور کودک در نقاط عطف و دوران حساس، نقش مهم و تاثیرگذاری را در شکستن نگرش‌های منفی کودک بازی کرده و به کودک کمک می‌کند تا تفکر منطقی و نگرش مثبت را پرورش دهد. در این زمینه علاوه بر مشاوره، خواندن کتاب‌های روانشناسی مناسب، مفید و البته علمی از نظر علم روانشناسی کودک نیز می‌تواند به تقویت ارتباط موثر بین والدین و کودک کمک کند. برای دیدن برخی از کتاب‌های مفید و پربازدید روانشناسی کودک می‌توانید به این بخش مراجعه کنید.
از مزایا و کمک‌های مشاوره کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد، کمک به:
- رشد فیزیکی
- رشد شناختی
- رشد اجتماعی
- رشد عاطفی
- رشد و بهبود اعتماد به نفس
- رشد سطح یادگیری
- جلوگیری از تاخیر رشد و ناهنجاری‌ها
- و…
برخی از علائم و نشانه‌هایی که نشان می‌دهد کودک به مشاوره روانشناسی نیاز دارد، موارد زیر است:
- سرکشی
- شب ادراری
- کج‌خلقی ناگهانی
- خشم غیرقابل‌کنترل
- پرخاشگری ناگهانی یا طولانی‌مدت
- کابوس‌ها و ترس از تنها خوابیدن و غیره
- کاهش یا افزایش قابل مشاهده وزن و اشتها
- کناره‌گیری ناگهانی از موقعیت‌های اجتماعی
- مشکلات یادگیری، خواندن، نوشتن و مسائل مربوط به افت ناگهانی تحصیلی
- و…
آيا فرزند من به مشاوره کودک نیاز دارد؟
بهترین نشانه برای این که تشخیص دهید کودک شما به مشاوره نیاز دارد یا نه، رفتار او است. ممکن است تغییر ناگهانی یا تدریجی را در رفتار کودک خود مشاهده کنید که برای مدت زمان طولانی ادامه پیدا کرده است. با مشاهده این تغییرات رفتاری، بهتر است با یک متخصص و مشاور حوزه روانشناسی کودک صحبت کنید. همچنین باید در نظر داشته باشید، تغییرات شدید در زندگی مثل فوت عزیزان، طلاق، تروما و غیره ممکن است بر کودک شما تاثیرات مخربی بگذارد و بهتر است در این مواقع سریع‌تر برای مشاوره کودک اقدام کنید.
فرآیند خدمت مشاوره کودک در کلینیک صدرا چگونه است؟
این والدین هستند که تفاوت رفتاری و مشکلات کودک خود را در جنبه‌های عاطفی، اجتماعی، فکری و رفتاری درک می‌کنند و تشخیص می‌دهند. در فرآیند مشاوره، والدین شرح حالی از مشکلات و درگیری‌های کودک خود ارائه می‌دهند. سپس بر اساس همین شرح حال و صحبت درمانگر با کودک، یک نیاز سنجی دقیق صورت می‌گیرد. با نیازسنجی اولیه، مشاور تصمیم می‌گیرد که چه نوع رویکرد درمانی را برای کمک به کودک استفاده کند.
در خدمات مشاوره کودک، مشاورین و متخصصان کلینیک صدرا از متد «بازی درمانی فردی و گروهی» و رویکردهای تایید شده و استاندارد در علم روانشناسی، همچون رویکرد درمانی شناختی – رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy) یا CBT برای کمک به کودک شما بهره می‌برند. همچنین علاوه بر جلسات درمانی فردی با کودک، ممکن است نیاز باشد والدین در یک یا چند جلسه مشاوره جداگانه یا مشترک با فرزندشان نیز حضور داشته باشند.
۱. مصاحبه بالینی
در این قدم، مصاحبه بالینی صورت می‌گیرد که شما می‌توانید از طریق تماس تلفنی، حضوری یا فضای چت نیاز درمانی کودک خود را مطرح کنید. در مصاحبه بالینی نیازسنجی بر اساس مشاهدات شما از وضعیت فرزندتان، درمانگر مناسب انتخاب و به شما پیشنهاد میشود.
۲. اتاق درمان
بعد از مصاحبه بالینی، جلسه اول اتاق درمان است. در جلسه اول درمان، کودک شما با تراپیست صحبت می‌کند و تراپیست شما اطلاعاتی در مورد رویکرد روانکاوی که برای فرآیند درمانی در نظر گرفته را با شما به عنوان والدین کودک در میان می‌گذارد. پس از تعامل دو طرفه و در صورت رضایت از فضای اتاق درمان و رویکرد درمانی تعیین شده، یک قرارداد ضمنی بین شما، فرزندتان و درمانگر برای ادامه جلسات مشاوره و درمان بسته میشود.
۳. ادامه جلسات مشاوره
بعد از جلسه اول اتاق درمان و در صورت توافق طرفین، تایید ادامه جلسات درمانی به اطلاع کلینیک رسانده میشود. جلسات درمانی و مشاوره کودک در کلینیک صدرا زمان جلسات بین ۴۵ دقیقه تا ۱ ساعت است. در طول فرآیند درمان، بنا به تشخیص درمانگر جلسات به اشکال زیر برگزار میشود:
- جلسات فردی با حضور کودک
- گاهی جلسات مجزا با یکی از والدین یا هر دو، بدون حضور کودک
- گاهی جلسات گروهی با حضور کودک و والدین
۴. پایان جلسات مشاوره
هیچ زمان مشخص و تعیین شده‌ای برای اتمام جلسات درمانی وجود ندارد، چون موضوع روان درمانی و روانکاوی کودک در علم روانشناسی موضوعی حساس و فارغ از خط‌کشی‌های زمانی است؛ معمولاً با توجه به مشکل و نیاز درمان کودک شما به عنوان درمان‌جو، پروسه درمان ۳ تا ۶ ماه (کمتر یا بیشتر) طول می‌کشد و در این مسیر به دقت و به شکل منظم وضعیت پیشرفت درمان و بهبودی کودک بررسی خواهد شد. در پایان با توجه به وضعیت کودک تصمیم‌گیری میشود که جلسات اتاق درمان ادامه پیدا کند یا خیر.
برای آشنایی با قوانین، مقررات و شرایط اتاق درمان می‌توانید به این صفحه اصلی خدمات مشاوره و روانشناسی مراجعه کنید.
سوالات متداول
۱. مشاوره کودک چیست؟
مشاوره کودک، یک فرآیند درمانی،حمایتی و آموزشی برای کودکان است و بر سلامت روان و مسائل ذهنی آنها تمرکز دارد تا یاد بگیرند مشکلات و درگیری‌های رفتاری، ذهنی و احساسی خود را مدیریت کنند.
۲. با دیدن چه نشانه‌هایی در فرزند خود باید برای مشاوره کودک اقدام کنم؟
- پرخاشگری ناگهانی یا طولانی‌مدت
- سرکشی و قلدری
- کناره‌گیری ناگهانی از موقعیت‌های اجتماعی
- خشم غیرقابل‌کنترل
- کج‌خلقی ناگهانی
- مشکلات یادگیری، خواندن، نوشتن و مسائل مربوط به افت ناگهانی تحصیلی
- شب ادراری
- کابوس‌ها و ترس از تنها خوابیدن و غیره
- کاهش یا افزایش قابل مشاهده وزن و اشتها
- و…
۳. مشاوره کودک چه کمکی می‌کند؟
مشاور کودک در نقاط عطف و دوران حساس، نقش مهم و تاثیرگذاری را در شکستن نگرش‌های منفی کودک بازی کرده و به کودک کمک می‌کند تا تفکر منطقی و نگرش مثبت را پرورش دهد. از مزایا و کمک‌های مشاوره کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد، کمک به:
- رشد فیزیکی
- رشد شناختی
- رشد اجتماعی
- رشد عاطفی
- رشد و بهبود اعتماد به نفس
- رشد سطح یادگیری
- جلوگیری از تاخیر رشد و ناهنجاری‌ها
- و…
۴. چگونه می‌توانم از کلینیک صدرا برای فرزندم مشاوره بگیرم؟
شما از طریق حضوری، تلفنی یا چت می‌توانید برای مشاوره و مصاحبه بالینی رایگان اقدام کنید. بعد از مصاحبه بالینی کلینیک مشاور مناسب با نیاز کودک را به شما پیشنهاد و اولین جلسه اتاق درمان برگزار میشود. در اتاق درمان درمانگر با کودک صحبت می‌کند و رویکرد درمانی تعیین شده نیز برای شما تشریح میشود.